Ev bitkilerinde zaman zaman gelişimin yavaşladığını, yeni yaprak çıkarmadığını veya yapraklarını döktüğünü görebilirsiniz. Birçok bitki sever, bu durumu hastalık veya yanlış bakım olarak değerlendirir. Oysa ki bunun sebebi, bitkilerin doğal yaşam döngüsünde yer alan uyku (dormansi) dönemidir.
Bu yazıda, dormansi nedir, neden olur, hangi bitkilerde görülür ve bu dönemde nasıl bakım yapılmalıdır sorularını detaylı şekilde ele alacağız.
1. Dormansi (Uyku Dönemi) Nedir?
Dormansi, bitkilerin metabolik faaliyetlerini minimuma indirerek büyüme ve gelişimi durdurduğu, enerji tasarrufu yaptığı dönemdir. Bu süreçte bitkiler:
- Yeni yaprak veya sürgün oluşturmaz
- Su ve besin ihtiyacı azalır
- Toprak üstü kısımlarını (ör. yapraklarını) dökebilir
Doğada dormansi, bitkilerin soğuk kış veya aşırı sıcak yaz aylarında hayatta kalmak için geliştirdiği bir adaptasyon mekanizmasıdır.
2. Dormansi Neden Olur?
Işık Süresi Azalması
Kış aylarında günler kısalır ve ışık şiddeti düşer. Fotosentez yeterli olmadığından bitkiler büyümeyi durdurur.
Sıcaklık Düşüşü
Bitkiler belirli sıcaklık aralıklarında aktif büyür. Sıcaklık düştüğünde metabolizma yavaşlar.
Tür Özellikleri
Bazı bitkiler genetik olarak her yıl belirli bir dönemde uykuya geçer. Örneğin:
- Ficus lyrata (keman yapraklı kauçuk) kışın büyümeyi durdurur.
- Caladium yapraklarını tamamen dökerek soğanını uykuya alır.
- Sukulentler yaz dormansisine girerek büyümeyi keser.
3. Dormansi Döneminde Bitkilerde Görülen Belirtiler
- Yeni yaprak veya sürgün çıkmaması
- Yapraklarda cansızlaşma veya dökülme (soğanlı bitkilerde yaygındır)
- Toprağın uzun süre nemli kalması (su tüketimi azalır)
- Boyut artışının durması
4. Dormansi Döneminde Bakım Nasıl Yapılmalıdır?
Sulama
- Su ihtiyacı azalır. Toprak tamamen kurumadan sulamayın.
- Sukulent ve kaktüslerde bu dönemde sulama 3-4 haftada bire kadar düşürülebilir.
Gübreleme
- Dormansi döneminde gübre verilmez. Bitki aktif büyüme göstermediği için besin takviyesi köklerde tuz birikmesine yol açabilir.
Işık ve Sıcaklık
- Bitkiyi aşırı soğuk alanlardan koruyun ancak yapay şekilde de sıcak tutmaya çalışmayın; dinlenme süreci bozulur.
- Mümkünse doğal ışık alan bir alanda bırakın.
Budama
- Bitki tamamen yapraksız kaldıysa (örn. Caladium gibi soğanlı bitkiler) kuru yaprakları budayın.
- Yeşil yapraklı bitkilerde budama için dormansi sonrası ilkbahar beklenmelidir.
5. Dormansi Bittiğinde Ne Yapılır?
Dormansi dönemi genellikle ilkbaharda biter. Bitkiler:
- Yeni yaprak ve sürgünler vermeye başlar
- Daha sık sulama ihtiyacı gösterir
- Gübreleme için uygun hale gelir
Bu dönemde toprağı yenilemek, uygun saksıya almak ve ilkbahar gübrelemesi yapmak büyümeyi destekler.
6. Hangi Bitkiler Dormansi Dönemine Girer?
| Bitki Türü | Dormansi Özelliği |
| Caladium | Sonbaharda yaprak dökerek soğan dormansisine girer. |
| Zamioculcas | Aşırı soğuk veya kuraklıkta büyümeyi durdurur. |
| Sukulentler (Echeveria, Haworthia) | Yazın aşırı sıcaklarda büyümeyi durdurur. |
| Ficus lyrata | Kışın büyüme hızı çok düşer. |
| Sansevieria | Kışın gelişim durur, sulama azaltılır. |
Sonuç
Bitkilerde dormansi, hastalık değil, yaşam döngüsünün doğal bir parçasıdır. Bu dönemi anlayıp bitkinizi dinlenmeye bırakmak, ilkbaharda çok daha güçlü ve sağlıklı gelişim göstermesini sağlar. Önemli olan; sulama, sıcaklık ve ışık gibi temel bakım ihtiyaçlarını, bitkinizin bu dönemdeki düşük metabolizma hızına göre ayarlamaktır.